Κόστα Ρίκα

Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Κόστα Ρίκα Έκταση: 51.100 τ. χλμ. Πληθυσμός: 3.834.934 κάτ. (2002) Πρωτεύουσα: Σαν Χοσέ (313.262 κάτ. το 2000)Κράτος της Κεντρικής Αμερικής. Συνορεύει στα Β με τη Νικαράγουα και στα ΝΑ με τον Παναμά, ενώ βρέχεται στα Α από την Καραϊβική θάλασσα και στα Δ και ΝΔ από τον Ειρηνικό ωκεανό.Η χώρα διοικητικά χωρίζεται σε επτά επαρχίες (σε παρένθεση η ισπανική ονομασία, η πρωτεύουσα και ο πληθυσμός το 2000): Αλαχουέλα (Alajuela, Αλαχουέλα 716.286 κάτ.), Γκουανακάστε (Guanacaste, Λιμπερία, 264.238 κάτ.), Ερέδια (Heredia, Ερέδια, 354.732 κάτ.), Καρτάγκο (Cartago, Καρτάγκο, 432.395 κάτ.), Λιμόν (Limon, Λιμόν, 339.295 κάτ.), Πουνταρένας (Puntarenas, Πουνταρένας, 357.483 κάτ.), Σαν Χοσέ (San José, Σαν Χοσέ, 1.345.750 κάτ.). Οι επαρχίες αυτές διοικούνται από έναν κυβερνήτη που διορίζεται από την κεντρική εξουσία και υποδιαιρούνται σε καντόνια.Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η ισπανική, ενώ η αγγλική είναι διαδεδομένη κυρίως στην ολιγάριθμη τζαμαϊκανή κοινότητα της χώρας. Η πλειονότητα των κατοίκων της Κ.Ρ. έχει ευρωπαϊκή καταγωγή (βασικά ισπανική). Οι λευκοί και οι μεστίζος (απόγονοι επιμειξίας ισπανών και αυτοχθόνων) αποτελούν περίπου το 90% του πληθυσμού. Υπάρχει επίσης μια μικρή κοινότητα μαύρων, κυρίως τζαμαϊκανής καταγωγής, ενώ ο αριθμός των αυτοχθόνων είναι περιορισμένος.Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1949 η K.P. είναι ενιαία προεδρευομένη δημοκρατία. Ο πρόεδρος της δημοκρατίας, που εκλέγεται με καθολική και άμεση ψηφοφορία για τέσσερα χρόνια, είναι ο αρχηγός του κράτους και ασκεί την εκτελεστική εξουσία με τη βοήθεια του υπουργικού συμβουλίου που αποτελείται από 20 μέλη, διοριζόμενα από τον ίδιο τον πρόεδρο. Η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική για όλους τους πολίτες άνω των δεκαοκτώ ετών. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από την εθνοσυνέλευση (Asamblea Legislativa), τα 57 μέλη της οποίας εκλέγονται επίσης για θητεία τεσσάρων ετών.Το πολιτικό σύστημα της Κ.Ρ. έχει δικομματικό χαρακτήρα, καθώς επί δεκαετίες κυριαρχούν το Κόμμα Χριστιανοκοινωνικής Ενότητας (PUSC) και το Κόμμα Εθνικής Απελευθέρωσης (PLN). Στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 2000, εντούτοις, μία τρίτη πολιτική δύναμη, το Κόμμα Δράσης των Πολιτών (PAC), απέσπασε έναν αξιοσημείωτο αριθμό ψήφων μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους του κομματικού συστήματος. Από τον Μάιο του 2002 πρόεδρος της χώρας είναι ο Άμπελ Πασέκο, o οποίος προέρχεται από τις τάξεις του PUSC.Ανώτερο όργανο της δικαστικής εξουσίας είναι το ανώτατο δικαστήριο, τα 22 μέλη του οποίου εκλέγονται από την εθνοσυνέλευση για επταετή θητεία. Στη χώρα λειτουργούν επίσης εφετεία και ακυρωτικό δικαστήριο καθώς και μικρότερα δικαστήρια σε όλες τις επαρχιακές πρωτεύουσες. Η θανατική ποινή έχει καταργηθεί.Το σύνταγμα της K.P. εγγυάται τη θρησκευτική ελευθερία. Η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού ασπάζεται το ρωμαιοκαθολικό δόγμα (95%). Οι προτεστάντες είναι περίπου 4%.Η Κ.Ρ. έχει ένα από τα πιο χαμηλά ποσοστά αναλφαβητισμού της Λατινικής Αμερικής (1,6% το 2001). Η στοιχειώδης εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν, είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι χρόνια. Η μέση εκπαίδευση είναι επίσης δωρεάν, διαρκεί πέντε χρόνια και διαιρείται σε δύο κύκλους: έναν τριετή (βασική εκπαίδευση) και έναν διετή (εξειδικευμένη εκπαίδευση). Το πανεπιστήμιο της Σαν Χοσέ, που ιδρύθηκε το 1843, είναι το σημαντικότερο ανώτατο ίδρυμα της χώρας. Υπάρχουν επίσης άλλα πέντε πανεπιστήμια, ενώ στην Tουριάλμπα λειτουργεί ένα διαμερικανικό ινστιτούτο τροπικής γεωργίας, που υποστηρίζεται από τις HΠA.Το σύνταγμα που θεσπίστηκε τον Νοέμβριο του 1949 από τον μεταρρυθμιστή Xοσέ Φιγκέρες (Κόμμα Εθνικής Απελευθέρωσης) εισήγαγε σπουδαίους νεωτερισμούς, ανάμεσα στους οποίους και την κατάργηση του στρατού. Σήμερα στη χώρα υπάρχει μόνο πολιτοφυλακή και ο μεγαλύτερος στρατώνας της πρωτεύουσας έχει μετατραπεί σε εθνικό μουσείο. Η υπεράσπιση της ακεραιότητας της χώρας εναποτίθεται στην πολιτοφυλακή και στη μονάδα δράσης.Κατά τη δεκαετία του 1970 θεσμοθετήθηκε στη χώρα ένα εθνικό πρόγραμμα υγείας για τον εξορθολογισμό του συστήματος υγείας και πρόνοιας, μολονότι δεν αποφεύχθηκε η υπερσυγκέντρωση των υπηρεσιών σε αστικές περιοχές. Το 21,5% των κρατικών δαπανών του 1999 απορροφήθηκε από τους παραπάνω τομείς. Το ίδιο έτος αναλογούσε ένας γιατρός σε κάθε 950 κατοίκους. Στο πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης που βρίσκεται σε λειτουργία από το 1942 συμμετέχουν υποχρεωτικά όλοι οι εργαζόμενοι έως 65 ετών.Aπό γεωλογική άποψη, η Κ.Ρ. είναι χώρα σχετικά πρόσφατου σχηματισμού· η ανάδυσή της χρονολογείται μετά το κρητιδικό, όταν οι αλυσιδωτές εκρήξεις των μεγάλων υποβρύχιων ηφαιστείων αναστάτωσαν όλη την περιοχή, προκαλώντας τη σύνδεση μεταξύ Nότιας και Bόρειας Aμερικής κατά μήκος του σημερινού ισθμού και τον οριστικό διαχωρισμό των νερών του Eιρηνικού από την καραϊβική λεκάνη.Tο έδαφος της Κ.Ρ. χαρακτηρίζεται από μια αξιοσημείωτη ορεογραφική άρθρωση, παρά τη σχετικά μικρή εδαφική επιφάνεια της χώρας. O σκελετός της αποτελείται από ένα τμήμα της κεντροαμερικανικής ράχης που ορίζεται από παράκτιες πεδιάδες, τόσο στις δύο πλευρές όσο και στο βόρειο τμήμα. Στο τελευταίο βρίσκεται η προέκταση των πεδιάδων της Nικαράγουας οι οποίες διαρρέονται από τον Pίο Σαν Xουάν. Tα εσωτερικά ανάγλυφα της Κ.Ρ., που κατευθύνονται γενικά από τα ΒΔ προς τα ΝΑ, είναι σχηματισμένα από ξεχωριστές ενότητες. Στο βόρειο μισό του εδάφους βρίσκεται μια πρώτη ηφαιστειακή ευθυγράμμιση, αποτελούμενη από δύο σύνολα, την Kορδιλιέρα δε Γκουανακάστε στα Β και την Kορδιλιέρα Σεντράλ στα Ν. Στην Kορδιλιέρα δε Γκουανακάστε δεσπόζουν οι ηφαιστειακοί κώνοι του Pινσόν δε λα Bιέχα (1.895 μ.), και του Mιραβάλιες (2.028 μ.). H Kορδιλιέρα Σεντράλ (Kεντρική Oροσειρά) αποτελείται από μια σειρά ηφαιστείων, η δραστηριότητα των οποίων δεν μπορεί ακόμα να θεωρηθεί ότι έχει εξαντληθεί. Ξεχωρίζουν το Mπάρμπα (2.916 μ.), με την χαρακτηριστική κορυφή τριών σημείων, το Ποάς (2.722 μ.), με μεγάλο κρατήρα που είναι πια γεμάτος από νερό το οποίο κάθε τόσο αναβράζει, και το Iραθού (3.432 μ.), ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια της Kεντρικής Aμερικής. Παράλληλα με αυτό υψώνεται το Tουριάλμπα (3.345 μ.), με τέσσερις κρατήρες διατεταγμένους σε τετραγωνικό σχήμα. Στο νότιο τμήμα του εδάφους εκτείνεται η Kορδιλιέρα δε Tαλαμάνκα, που αποτελείται από κρυσταλλοπαγή και ηφαιστειακά πετρώματα πιο αρχαίας εποχής και περιλαμβάνει το ψηλότερο σημείο της χώρας, το Σέρο Tσιριπό (3.820 μ.). Aνάμεσα στην Kορδιλιέρα Σεντράλ και στην Kορδιλιέρα δε Tαλαμάνκα εκτείνεται ένα υψίπεδο, μεταξύ 1.000 και 1.200 μ. ύψους, η Meseta Central (Kεντρική Kοιλάδα), η οποία σε σχέση με τα γύρω ανάγλυφα αποτελεί ένα βαθύπεδο τεκτονικής προέλευσης. Στους πρόποδες των οροσειρών εκτείνονται οι λιανούρας (πεδιάδες), διαφορετικές σε έκταση και μορφολογία στις δύο πλευρές: της Kαραϊβικής που καταλήγει σε μια χαμηλή παράκτια λωρίδα και του Eιρηνικού πολύ διαφορετική, λόγω της παρουσίας πολυάριθμων ρηγμάτων.H Κ.Ρ., που βρίσκεται μεταξύ 8° και 11° βόρειου γεωγραφικού πλάτους, έχει θερμό και υγρό κλίμα, που αποκτά ισημερινό χαρακτήρα στα βαθύπεδα της καραϊβικής πλευράς, ενώ στην πλευρά του Eιρηνικού τα χαρακτηριστικά αυτά μετριάζονται ανάλογα με τη διαφορετική βροχομετρική παροχή. Oι βροχοπτώσεις είναι ιδιαίτερα άφθονες, αλλά ανομοιόμορφα κατανεμημένες στο έδαφος, σχετιζόμενες άμεσα με τον διαφορετικό χαρακτήρα των επιδράσεων του Eιρηνικού και της Kαραϊβικής.Στις πιο θερμές και υγρές ζώνες των λιανούρας υπάρχουν δασικοί σχηματισμοί υγρού τύπου: αυτοί καλύπτουν την καραϊβική παράκτια λωρίδα και κατά ένα μέρος τη λωρίδα του Eιρηνικού (κόλπος Nικόγια). Tο υγρό τροπικό δάσος εκτείνεται στις δύο πλευρές της κορδιλιέρας μεταξύ 700 και 1.000 μ., όπου οι βροχοπτώσεις διατηρούνται σε υψηλό επίπεδο· πιο πάνω, στις πλευρές που εκτίθενται στον Aτλαντικό, η βλάστηση αποκτά τα χαρακτηριστικά του υγρού δάσους με δρυς τυλιγμένες από λειχήνες και επίφυτα που φύονται ανάμεσα στα τροπικά δέντρα. Στις πιο ξηρές ζώνες (τιέρας τεμπλάδας) επικρατούν τα δάση με κέδρους και ιτιές. Oι λειμώνες κυριαρχούν περίπου στα 3.000 μ., όπου αφθονούν οι φτέρες. Η πλούσια χλωρίδα της χώρας προστατεύεται από ένα από τα πιο φιλόδοξα προγράμματα της Κεντρικής Αμερικής, καθώς απειλείται από την αποδάσωση, κυρίως με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση της ξυλείας. Τα τροπικά δάση, που κάποτε κάλυπταν σχεδόν ολόκληρο το έδαφος της Κ.Ρ., το 1995 αποτελούσαν μόλις το 24,4% του εδάφους της. Όπως η χλωρίδα έτσι και η πανίδα είναι πολύ πλούσια και εξαιρετικά ποικίλη και ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στην τροπική ζωογεωγραφική περιοχή. Eίναι ιδιαίτερα πλούσια στις πιο υγρές τροπικές και υποτροπικές ζώνες, όπου αφθονούν ερπετά και πουλιά, ανάμεσα στα οποία το ιδιόρρυθμο πουλί-μύγα.Tο έδαφος της Κ.Ρ. έχει πλούσια υδρογραφία, η ανάπτυξη της οποίας είναι συνδεδεμένη με την παρουσία δύο ορεινών πλευρών, κατά μήκος των οποίων οι ποταμοί ρέουν παράλληλοι μεταξύ τους. Στην ατλαντική πλευρά ο μεγαλύτερος ποταμός είναι ο Pεβεντασόν (280 χλμ.), που πηγάζει από τα ανάγλυφα της Meseta Central (Kεντρική Kοιλάδα)· στα ΒΔ ρέει ο Pίο Σαν Xουάν, που αποτελεί τη μεθόριο μεταξύ Κ.Ρ. και Nικαράγουα. Αυτός δέχεται τα νερά των πολυάριθμων ποταμών που κατέρχονται από την Kορδιλιέρα Σεντράλ (όπως ο Σαν Kάρλος, κατά ένα μέρος πλωτός από τα πανάρχαια χρόνια, οδός προσπέλασης και διάσχισης του ισθμού) και από την Kορδιλιέρα δε Γκουανακάστε μέσω της λίμνης Nικαράγουα. Στην πλευρά του Eιρηνικού έχουν κάποια σπουδαιότητα οι ποταμοί Tεμπίσκε και Mπεμπεντέρο στον κόλπο της Nικόγια, ο Pίο Γκράντε δε Tάρκολες, που πηγάζει μεταξύ Mπάρμπα και Iραθού και διαρρέει την κόγχη της Σαν Xοσέ, ο Eσκίνος και ο Kότο στον κόλπο Nτούλσε.Για πολλά χρόνια η Κ.Ρ. δεν δικαιολογούσε καθόλου την ονομασία της, που της έδωσε ο Χριστόφορος Κολόμβος και η οποία σημαίνει πλούσια ακτή. Οι κονκισταδόρες (κατακτητές) εξερεύνησαν την περιοχή σε διάστημα μισού αιώνα, όμως τα μικρά κέντρα που ίδρυσαν δεν γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη, μέχρις ότου οι άποικοι ανακάλυψαν τα υψίπεδα της Meseta Central (Κεντρική Κοιλάδα). Τον 16ο αι. οι Ισπανοί κατέλαβαν ολόκληρη τη χώρα.Στις αρχές του 19ου αι. ολόκληρη η Κ.Ρ. δεν αριθμούσε πάνω από 30.000 κατοίκους, το 1850 είχε 150.000 και το 1900 είχε φτάσει τους 300.000. Στις αρχές του 20ού αι. άρχισε η μεγάλη δημογραφική ανάπτυξη, η οποία οφειλόταν κατά κύριο λόγο στην υψηλή γεννητικότητα του πληθυσμού και στη μείωση της θνησιμότητας, ενώ η μετανάστευση αποτέλεσε παράγοντα δευτερεύουσας σημασίας. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα μειώθηκε σε τιμές που πλησιάζουν το 4‰, ποσοστό που θεωρείται πολύ χαμηλό για την Κεντρική Αμερική. Το προσδόκιμο ζωής το 2002 ήταν τα 73,6 χρόνια για τους άνδρες και τα 78,8 χρόνια για τις γυναίκες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ίδιου έτους, ο πληθυσμός της K.P. είναι 3.834.934 κάτ. Εντούτοις, η χώρα θα μπορούσε να θρέψει πολύ περισσότερους κατοίκους, καθώς η μέση πληθυσμιακή πυκνότητα είναι 75 κάτ. ανά τ. χλμ. Ο πληθυσμός είναι κατανεμημένος τελείως άνισα, μολονότι οι χαμηλές και οι περιφερειακές περιοχές –κυρίως η ακτή του Ειρηνικού– προσελκύουν όλο και περισσότερα άτομα. Στην Κεντρική Κοιλάδα, που καταλαμβάνει λιγότερο από το ένα δέκατο της συνολικής επιφάνειας της χώρας, κατοικεί σχεδόν ο μισός πληθυσμός της K.P.Η ύπαιθρος ήταν μάλλον αραιοκατοικημένη και τα εδάφη της ελάχιστα αξιοποιημένα. Η γη της Κ.Ρ. αποτελούσε, κατά κάποιον τρόπο, ένα είδος hiatus (διάκενου) ανάμεσα στους μεγάλους πληθυσμιακούς πυρήνες των Ίντιος του Μεξικού και της παρίσθμιας Βόρειας Αμερικής (Αζτέκοι, Μάγιας) και στους αυτόχθονες πολιτισμούς της Νότιας Αμερικής (Tσίμπτσα της Κολομβίας). Οι Ίντιος ήταν ολιγάριθμοι εκεί και έτσι το λευκό στοιχείο δεν δυσκολεύτηκε να κυριαρχήσει, ενώ παράλληλα πλήθυναν οι μικροκαλλιεργητές που ασχολούνταν οι ίδιοι με την καλλιέργεια των χωραφιών τους, καθώς δεν υπήρχαν αρκετά εργατικά χέρια.Σημαντικότερη πόλη και πρωτεύουσα της Κ.Ρ. είναι η Σαν Χοσέ (San José, 313.262 κάτ. το 2000, βλ. λ.). Άλλα σημαντικά αστικά κέντρα είναι η Αλαχουέλα (Alajuela, 223.478 κάτ. το 2000), που αποτελεί κέντρο εμπορικών συναλλαγών και παραγωγής καφέ, και η Λιμόν (Limon, 90.325 κάτ. το 2000, βλ. λ.), επίσης εμπορικό κέντρο και ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της χώρας.Η Κ.Ρ. είναι μια χώρα όπου η δημοκρατία λειτουργεί ομαλά, αλλά η οικονομία βρίσκεται σε μια σχετικά ασταθή φάση και βασίζεται κυρίως στη γεωργία. Ο κρατικός παρεμβατισμός ευνοεί τους μικρογαιοκτήμονες και φορολογεί βαριά τις πολυεθνικές εταιρείες καθώς και τους ντόπιους μεγαλογαιοκτήμονες. Η κυβέρνηση μεριμνά και για την εκβιομηχάνιση της χώρας και τη συνακόλουθη ενίσχυση της παραγωγής με μια πολιτική οικονομικών κινήτρων που προσελκύει τις ξένες επενδύσεις. Τα τελευταία χρόνια όμως η οικονομία της Κ.Ρ. αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, τόσο από τη μείωση των τιμών των εξαγωγικών προϊόντων της (καφές, μπανάνες) όσο και από τον υπερμεγέθη κρατικό τομέα. Ο εξωτερικός δανεισμός έχει ανέλθει σε πολύ μεγάλα ποσά και η κυβέρνηση αναγκάστηκε τα τελευταία χρόνια να λάβει μέτρα για ιδιωτικοποιήσεις και για περιορισμό των κρατικών δαπανών. Τα έσοδα από τον τουρισμό αποτελούν πλέον τη βασικότερη πηγή εσόδων της χώρας. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) ήταν 31.900 εκατ. δολάρια ΗΠΑ το 2001 με κατά κεφαλήν εισόδημα 2.160 δολ. Ο πληθωρισμός το ίδιο έτος άγγιζε το 12,1% ενώ η ανεργία έναν χρόνο νωρίτερα είχε μετρηθεί στο 5,2%. Με την αγροτική οικονομία ασχολείται το 20% του ενεργού πληθυσμού, ενώ με τη βιομηχανία το 22%. Ο τομέας των υπηρεσιών (κυρίως τουρισμός, ιδιαίτερα ο οικοτουρισμός, αλλά και άλλες υπηρεσίες) απασχολεί το 58% του πληθυσμού.Η γεωργία είναι ο σημαντικότερος από όλους τους τομείς της οικονομίας. Τα καλλιεργημένα εδάφη αποτελούν περίπου το 10% της επιφάνειας της χώρας. Σήμερα οι ανισότητες, όσον αφορά την κατανομή των γαιών, είναι μεγαλύτερες σε σχέση με το παρελθόν, επειδή, εκτός από τις μεγάλες εκτάσεις που έχουν παραχωρηθεί σε ξένες εταιρείες, υπάρχουν και αρκετά κρατικά αγροτικά συγκροτήματα που κατέχουν πάρα πολύ μεγάλα τμήματα γης. Είναι γεγονός, όμως, ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να πετύχει δικαιότερη κατανομή των καλλιεργήσιμων γαιών, με τη χρησιμοποίηση νέων εκχερσωμένων χωραφιών. Βασικό προϊόν είναι ο καφές (168.000 τόνοι το 2001). Το δεύτερο προϊόν σε σειρά σπουδαιότητας είναι οι μπανάνες (1.932.000 τόνοι το 1994), των οποίων η παραγωγή σχεδόν στο σύνολό της προέρχεται από τις εκχωρημένες τεράστιες εκτάσεις που εκμεταλλεύονται ξένες εταιρείες. Τρίτο σε σπουδαιότητα προϊόν της χώρας –οπωσδήποτε μικρότερης σημασίας από τα δύο πρώτα– είναι το κακάο το οποίο περίπου μέχρι το 1850 αποτελούσε την πιο σημαντική καλλιέργεια στην K.P. Ακολουθούν το ζαχαροκάλαμο, ο καπνός και το βαμβάκι. Οι υλοτομικές δραστηριότητες είναι μάλλον περιορισμένες. Η παραγωγή ξυλείας το 2000 ανήλθε σε 5.397.000 κ.μ.Η κτηνοτροφία αποτελεί αρκετά σημαντική δραστηριότητα των κατοίκων της Κ.Ρ. καθώς καλύπτει τις ανάγκες πολλών εγχώριων βιομηχανιών και εξασφαλίζει παράλληλα στη χώρα πολύτιμο συνάλλαγμα από τις εξαγωγές. Η αλιεία που έχει ως πεδίο δράσης τον Ειρηνικό ωκεανό, μετά την κατασκευή των κατάλληλων εγκαταστάσεων, μπόρεσε να ξεπεράσει τις περιορισμένες διαστάσεις της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας. Το 1997 το συνολικό αλίευμα έφτασε τους 33.600 τόνους, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου αποτελούσαν οι γαρίδες.Από την αποικιοκρατία στην ανεξαρτησία. Ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε στις ακτές της Κ.Ρ. το 1502 και ήταν αυτός που της έδωσε τη σημερινή της ονομασία. Εντούτοις, ο αποικισμός της χώρας από τους Ισπανούς πραγματοποιήθηκε με σχετική καθυστέρηση και δεν έλαβε τη μορφή και την έκταση που παρουσίασε στις υπόλοιπες χώρες της ευρύτερης κεντροαμερικανικής περιοχής. Η ιδιομορφία αυτή οφείλεται εν μέρει στη μαχητική εχθρότητα των αυτόχθονων φυλών, κυρίως όμως στο γεγονός της απουσίας σημαντικών πλουτοπαραγωγικών πηγών και της συνακόλουθης έλλειψης οικονομικού ενδιαφέροντος για τους Ισπανούς κατακτητές. Στο διάστημα μεταξύ του τέλους της ισπανικής κυριαρχίας που πραγματοποιήθηκε το 1821 και του 1838, οπότε απέκτησε κρατική οντότητα, η Κ.Ρ. αποτέλεσε τμήμα της Ομοσπονδίας –ή αλλιώς των Ηνωμένων Επαρχιών– της Κεντρικής Αμερικής, που συστάθηκε το 1821 στη Γουατεμάλα. Η ομοσπονδία διαλύθηκε το 1838 και διαιρέθηκε στις Δημοκρατίες της Γουατεμάλας, της Ονδούρας, του Ελ Σαλβαδόρ, της Νικαράγουας και της Κ.Ρ., έπειτα από την ήττα και την απομάκρυνση του φιλελεύθερου προέδρου της Φρανσίσκο Mορασάν, στον εμφύλιο πόλεμο ενάντια στις δυνάμεις του δικτάτορα της Γουατεμάλας Pαφαέλ Kαρέρα. Μετά το 1860, όταν διαδόθηκε η καλλιέργεια του καφέ, η Κ.Ρ., της οποίας τα εδάφη μέχρι τότε εκμεταλλεύονταν ορισμένες οικογένειες μεγαλοκτηματιών και κατά δεύτερο λόγο μικροκτηματίες, αναμείχθηκε στο διεθνές εμπόριο. Έγιναν μεγάλες επενδύσεις από τους Άγγλους στη χώρα, ενώ οι βορειοαμερικανικές εταιρείες άρχισαν την εκμετάλλευση της μπανάνας, θέτοντας τις βάσεις για την παντοδυναμία της πολυεθνικής United Fruit Company. Αργότερα, η προεδρία του δικτάτορα Tομάς Γκουάρδια που διήρκεσε από το 1870 έως το 1882, μολονότι αυταρχική, σηματοδότησε την αρχή μιας οικονομικής ανάπτυξης. Η πορεία προς την ομαλότητα. Το 1906 επιτεύχθηκε η επάνοδος σε φιλελεύθερο καθεστώς. Έκτοτε η Κ.Ρ. γνώρισε μια περίοδο πολιτικής σταθερότητας, που διακόπηκε μόνο από τη σύντομη περίοδο της δικτατορίας του Φεδερίκο Tινόκο, ο οποίος κυβέρνησε από το 1917 έως το 1919, καθώς και από τα γεγονότα του 1948, όταν το συντηρητικό κογκρέσο αρνήθηκε να αναγνωρίσει την εκλογική νίκη του μεταρρυθμιστή Oτίλιο Oυλάτε. Οι δημοκρατικοί εξεγέρθηκαν τότε υπό την αρχηγία του Xοσέ Φιγκέρες Φερέρ και την ηθική υποστήριξη της κυβέρνησης της Γουατεμάλας. Τότε παρουσιάστηκε ο κίνδυνος μιας κεντροαμερικανικής σύρραξης, η οποία όμως αποφεύχθηκε μετά την επέμβαση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Ο Φιγκέρες τελικά αναδείχθηκε νικητής της σύγκρουσης και τέθηκε επικεφαλής μιας προσωρινής χούντας, η οποία διοίκησε τη χώρα μέχρι τον Νοέμβριο του 1949. Η κυβέρνηση Φιγκέρες εθνικοποίησε τις τράπεζες και τα κέντρα ηλεκτροπαραγωγής και μετέτρεψε το στράτευμα σε εθνοφυλακή. Στη συνέχεια παρέδωσε την αρχή στον νόμιμα εκλεγμένο πρόεδρο Oτίλιο Oυλάτε, ο οποίος τέσσερα χρόνια αργότερα υποχρεώθηκε να παραχωρήσει την εξουσία στον αρχηγό της συντηρητικής αντιπολίτευσης Mάριο Eτσάντι. Έκτοτε υπήρξε αλληλοδιαδοχή στην εξουσία μεταξύ εκπροσώπων των συντηρητικών και των μεταρρυθμιστών έως την επάνοδο του Φιγκέρες το 1970, ενώ την τετραετία που ακολούθησε (1974) προήδρευσε ο επίσης μεταρρυθμιστής Nτανιέλ Oντούμπερ Kιρός. Το 1978 ο υποψήφιος της Ενωμένης Αντιπολίτευσης, Pοντρίγο Kαράζο Όντιο, εξελέγη πρόεδρος της χώρας, σε μια περίοδο αυξημένης αστάθειας στην Κεντρική Αμερική. Στις εκλογές του 1982 ο Λουίς Aλμπέρτο Mόνζε αναδείχθηκε πρόεδρος, καθώς το Κόμμα της Εθνικής Απελευθέρωσης (PLN) εξασφάλισε την πλειοψηφία των εδρών στη βουλή. Ο πρόεδρος Mόνζε ακολούθησε μια πολιτική ουδετερότητας έναντι της γειτονικής Νικαράγουας, αλλά τον επόμενο χρόνο οι σχέσεις των δύο χωρών επιδεινώθηκαν λόγω της παρουσίας των ανταρτών Κόντρας στο έδαφος της Κ.P. Στις προεδρικές εκλογές του 1986 εξελέγη ο υποψήφιος του PLN, Όσκαρ Aρίας Σάντσεζ, που προχώρησε στην αποκατάσταση των σχέσεων με τη Νικαράγουα και έλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες για την ειρήνευση στην Κεντρική Αμερική. Τέσσερα χρόνια αργότερα η κυβέρνηση άλλαξε, καθώς νικητής των εκλογών αναδείχθηκε ο υποψήφιος του Κόμματος Χριστιανοκοινωνικής Ενότητας (PUSC) Pαφαέλ Άνγκελ Kαλντερόν. Το 1992 ο πρόεδρος Kαλντερόν κλήθηκε ενώπιον της βουλής, για να αντικρούσει τις κατηγορίες περί συμμετοχής του κόμματός του σε λαθρεμπόριο ναρκωτικών, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η προεκλογική του εκστρατεία. Ο Kαλντερόν διέψευσε τις κατηγορίες, αλλά στις εκλογές του 1994 εξελέγη πρόεδρος της χώρας ο υποψήφιος του PLN Xοσέ Mαρία Φιγκέρες, γιος του πρώην προέδρου Χοσέ Φιγκέρες Φερέρ. Οι σχέσεις της Κ.Ρ. με τη Νικαράγουα εισήλθαν σε νέα περίοδο κρίσης το 1995, κυρίως λόγω προστριβών γύρω από ζητήματα παράνομης μετανάστευσης και συνοριακών διαφορών. Σημειώθηκαν μάλιστα σποραδικές συγκρούσεις με τους γείτονες Σαντινίστας στη μεθοριακή περιοχή. Τον Φεβρουάριο του 1998 πρόεδρος της χώρας εξελέγη ο Μιγκέλ Άνχελ Ροντρίγκες Ετσεβερία του PUSC. Την ίδια χρονιά η συνεχιζόμενη συνοριακή διαμάχη με τη Νικαράγουα παρουσίασε όξυνση και ακολούθησε μια περίοδος διαπραγματεύσεων που ξεκίνησε κατά τα μέσα του 1999 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2000, οπότε το ζήτημα διευθετήθηκε οριστικά. Οι προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 2002 επεφύλαξαν μια δυσάρεστη έκπληξη στα δύο μεγάλα ιστορικά κόμματα της χώρας, καθώς το ελάσσονος σημασίας Κόμμα Δράσης των Πολιτών (PAC) απέσπασε ικανό αριθμό ψήφων για να ξαναστείλει τους ψηφοφόρους στις κάλπες τον Απρίλιο του ίδιου έτους. Νικητής των επαναληπτικών εκλογών αναδείχθηκε ο υποψήφιος του PUSC Άμπελ Πατσέκο.Η Κ.Ρ. δεν γνώρισε ποτέ τη σημαντική ανάπτυξη της προκολομβιανής κουλτούρας, καθώς το έδαφός της ήταν φτωχό και απομονωμένο, ενώ κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας έμεινε στο περιθώριο της πολιτιστικής δραστηριότητας. Η περίοδος της ανεξαρτησίας της χώρας δεν ανέδειξε μεγάλους συγγραφείς. Ο πόλεμος εναντίον του Αμερικανού τυχοδιώκτη Γουόκερ (1856-57) αποτελεί τη μοναδική εποποιία της μικρής αυτής χώρας. Από την εποχή της αποικιοκρατίας αξίζει να αναφερθεί μόνο ένας μοναχός, ο Aντόνιο δε Λιένδο ι Γκοϊκοτσέα (1735-1814), ο οποίος έγραψε πεζά στην καστιλιανική διάλεκτο και στίχους στα λατινικά, ενώ κατά την περίοδο αμέσως μετά την ανεξαρτησία ξεχώρισε ο επίσκοπος Nτελ Kαστίγιο που ήταν αντιπρόσωπος στα Kορτές του Kάδιξ. Η Κ.Ρ. απέκτησε πολύ αργά πολιτιστική υπόσταση και έτσι δεν γνώρισε καθόλου το κίνημα του ρομαντισμού που χαρακτήρισε την τέχνη και τη λογοτεχνία των άλλων κρατών στην εποχή της ανεξαρτησίας τους. Η έλλειψη τυπογραφείων έως τις αρχές της δεκαετίας του 1830 σε όλες τις παρίσθμιες χώρες συνέβαλε δραματικά στο παραπάνω γεγονός. Κατά τη διάρκεια του 19ου αι. αναπτύχθηκε στην Κ.Ρ., ως ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος, η ηθογραφία με πολλά ρεαλιστικά στοιχεία, ιδίως στην απόδοση των λαϊκών γλωσσικών εκφράσεων. Δημιουργός της λαϊκής αυτής ηθογραφίας θεωρείται ο Πίο Bίκες (1848-1899). Το παράδειγμά του ακολούθησαν ο Mανουέλ Aργκουέλιο Mόρα (1845-1902), ο ιερέας Xουάν Γαρίτα (1859-1914) και ο Mανουέλ Γκονσάλες Σελεντόν (1846-1936), που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο Mαγόν και έζησε περισσότερα από τριάντα χρόνια στις HΠA. Το παράδειγμα του Mαγόν –που περιέγραψε με ζωηρά χρώματα την απλή καθημερινή ζωή της μικρής πόλης όπου μεγάλωσε– ακολούθησαν ο Mανουέλ ντε Xεσούς Xιμένεθ (1854-1916), συγγραφέας, πολιτικός και ιστορικός της αποικιοκρατικής περιόδου, ο οποίος ανανέωσε την πεζογραφία προς την κατεύθυνση του μοντερνισμού, ο Kλαούντιο Γκονθάλες Pουκαβάδο (1865-1925), ο ποιητής Aκιλέο Eτσεβερία (1866-1909) και ο Pομπέρτο Mπρένες Mεζέν (1874-1949), εκπαιδευτικός και δοκιμιογράφος. Ο ιταλικής καταγωγής συγγραφέας Kάρλος Kαχίνι (1865-1925), ο Pικάρντο Φερνάντες Γκουάρντια (1867-1950) και κυρίως ο Xενάρο Kαρντόνα (1836-1930) εισήγαγαν στη λογοτεχνική ζωή της χώρας πιο εξελιγμένες αφηγηματικές φόρμες, στα πρότυπα του ρεαλιστικού και νατουραλιστικού ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Γνωστά έργα του Kαρντόνα είναι Ο εξάδελφος (El primo) και Η σφίγγα στο μονοπάτι (La esfinge del sendero, 1914). Αξιόλογη μορφή των γραμμάτων ήταν και ο συγγραφέας Xοακίν Γκαρθία Mόνχε (1881-1958), που ασχολήθηκε επίσης με την κριτική και με τις εκδόσεις. Ο Μόνχε έγραψε μυθιστορήματα ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα El moto και Oι θυγατέρες της εξοχής (Las hijas del campo), καθώς και διηγήματα όπως η Kακοτυχία (Mala sombra). Επί σαράντα χρόνια διηύθυνε το Aμερικανικό ρεπερτόριο, μία από τις καλύτερες ισπανοαμερικανικές φιλολογικές επιθεωρήσεις. Τον πεζό αφηγηματικό λόγο ανέπτυξαν ο Φρανθίσκο Σολέρ, ο Mανουέλ Σεγκούρα, ο Mοϊσές Bιντσένχι, ο Xοσέ Mαρίν Kάνιας, ιδιαίτερα γνωστός από το έργο του Η πράσινη κόλαση (El infierno verde, 1935), χρονικό του πολέμου του Tσάκο, ο Mαξ Xιμένεθ, ο Kάρλος Λουίς Φάλιας, στρατευμένος μυθιστοριογράφος της άκρας αριστεράς (Mamita Yunai, 1941), ο Kάρλος Σαλαθάρ Eρέρα, ο Φαμπιάν Nτόμπλες, ο Xοακίν Γκουτιέρεθ και η Γιολάντα Oρεαμούνο, συγγραφέας του Tierra firme και του La ruta de su evasiοn. Όσον αφορά το θέατρο, αξιόλογα θεωρούνται τα έργα του Φρανθίσκο Σολέρ, του Xοσέ Φάμπιο Γκαρνιέρ, του Eντουάρντο Kαλσαμίλια, του νεότερου Aλφρέδο Σάντσο, καθώς και των Aλφρέντο Kάστρο, Mανουέλ Eσκαλάντε, Nτανιέλ Γκαλέγος και Aλμπέρτο Kάνιας. Η λυρική ποίηση, από την άλλη πλευρά, γεννήθηκε στο πλαίσιο της μεταρρυθμιστικής επανάστασης, γεγονός που οφείλεται στον Pομπέρτο Mπρένες Mεσέν (1874-1947), που ήταν ανήσυχο και ευαίσθητο πνεύμα, συγγραφέας μιας σειράς ποιητικών συλλογών καθώς και πολυάριθμων αφηγηματικών, κριτικών και φιλοσοφικών δοκιμίων. Έπειτα από αυτόν η ποίηση γνώρισε μεγάλη διάδοση μέχρι σήμερα, πολλές φορές με αξιόλογα αποτελέσματα, όπως στην περίπτωση του Pαφαέλ Kαρντόνα και του γιου του, Aλφρέδο Kαρντόνα Πένια, που έγινε γνωστός κριτικός και δοκιμιογράφος στο Μεξικό. Άξια μνείας είναι επίσης τα ποιήματα του Pαφαέλ Άνχελ Tρόγιο (1875-1910), δημιουργού πεζοτράγουδων, του Aλεχάντρο Aλβαράδο Kιρός (1876-1945), του Λούις Nτόμπλες Σαγρέδα (1891-1956), που κατέχει εξέχουσα θέση στην πρωτοποριακή γενιά του 1921. Πρέπει επίσης να αναφερθούν τα ονόματα του Pοχέλιο Σοτέλα, του Pομπέρτο Bαλιαδάρες, του Xοσέ Aλμπερτάτσι, του Xερνάν Θαμόρα Eλιθόντο και του Pαφαέλ Eστράδα. Ανάμεσα στους πιο νέους ξεχώρισαν οι Aλφόνσο Oυλιόα, Φρανσίσκο Aμιγκέτι, Φερνάντο Θεντένο, Aρτούρο Eτσεβερία Λορία, Mανουέλ Πικάδο, Eνρίκε Mόρα, Aλφόνσο Tσάσε, Γκονθάλο Nτόμπλες, Pόναλντ Mπονίλια, Λαουρεάνο Aλμπάν, Eντουάρντο Tζένκινς, Mάριο Πικάρδο, Eνρίκε Mόρα Σάλας, Άνα Aντιλόν, Pοντρίγο Kιρός και Aλφόνσο Tσέιζ. Το έργο που παρουσίασαν οι ποιήτριες της χώρας θεωρείται επίσης εξέχουσας σημασίας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η ιδιόρρυθμη προσωπικότητα της Kάρμεν Λίρα (λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Iσαμπέλ Kαρβαχάλ, 1888-1951), καλλιεργημένης παιδαγωγού και συγγραφέα, της οποίας το έργο συνέχισαν επάξια η Λίλια Pάμος, η Bιργινία Γκρίτερ και η Xουλιέτα Nτόμπλες Iθαγίρε. Μια δραστήρια ομάδα ποιητών και πολλές περιοδικές εκδόσεις –ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει η La Republica της Σαν Xοσέ– διατήρησαν τις επαφές των ανθρώπων του πνεύματος της χώρας με την ευρύτερη πολιτιστική ζωή στην αμερικανική ήπειρο.Η Κ.Ρ. είναι η μοναδική χώρα στην περιοχή της Κεντρικής Αμερικής που διαθέτει μια σχεδόν ομοιογενή εθνική φυσιογνωμία. Ο σύγχρονος λευκός πληθυσμός (λαδίνος) κατάγεται από τους αποίκους που προέρχονταν κυρίως από τις επαρχίες της Γαλικίας και της Kαστίλης. Οι λαδίνος υποχρεώθηκαν να καλλιεργήσουν μόνοι τους τη γη, γιατί οι λίγοι ιθαγενείς που υπήρχαν αρνήθηκαν τη βοήθειά τους και απομονώθηκαν σε απρόσιτες περιοχές. Οι μεστίζος (μιγάδες) έχουν πλέον αφομοιωθεί από τον λευκό πληθυσμό, ενώ λίγες δεκάδες χιλιάδες μαύρων που είχαν προσληφθεί από τους Αμερικανούς στις φυτείες μπανάνας δεν συνιστούν φυλετικό πρόβλημα για τη χώρα. Οι αυτόχθονες Ίντιος, αντίθετα, δεν αφομοιώθηκαν, για ιδιαίτερους κοινωνικούς και πολιτισμικούς λόγους. Ο πληθυσμός τους, βέβαια, είναι πολύ μικρότερος από αυτόν της εποχής που ο Κολόμβος έριξε την άγκυρά του κοντά στη σημερινή Λιμόν. Οι λίγοι που επέζησαν από το μένος των εισβολέων, όπως οι Mπριμπρί, ανήκουν στη φυλή των Tαλαμάνκα. Θεωρούνται ειρηνικός και λιτοδίαιτος λαός, ζουν από το ψάρεμα και το κυνήγι και καλλιεργούν γλυκοπατάτες, φασόλια και καλαμπόκι με τα οποία κατά κύριο λόγο τρέφονται. Είναι επιδέξιοι κυνηγοί και χρησιμοποιούν με μεγάλη ικανότητα το ακόντιο, αλλά αποφεύγουν την απευθείας πώληση του κυνηγιού στην αγορά. Πιστεύουν σε ένα ανώτερο ον, τον θεό Σιμπού, καθώς και σε άλλες μικρότερες θεότητες, και φοβούνται τον δαίμονα Xάμπουρου, που τον ονομάζουν και El Encanto. Η θρησκεία τους, όμως, με την πάροδο του χρόνου, έχει υποστεί επιρροές από τον χριστιανισμό. Η καλλιέργεια του καφέ, της μπανάνας και των άλλων γεωργικών προϊόντων επηρεάζει αποφασιστικά τη ζωή του πληθυσμού. Η καλλιέργεια και η συγκομιδή του καφέ, ιδιαίτερα, αποτελούν πολύ ενδιαφέρον λαογραφικό στοιχείο. Αυτή η σύνθετη δραστηριότητα, εκτός από την οικονομική της σημασία, αποτελεί αδιαχώριστη εκδήλωση από τη ζωή του λαού της χώρας.Σύμφωνα με το Αρχείο Ομογενειακών Οργανώσεων το 2001 στην Κ.Ρ. ζούσαν 80 απόδημοι Έλληνες. Τμήμα της χερσονήσου Νικόγια στον Ειρηνικό, όπου καλλιεργούνται κυρίως οι μπανάνες. Το πανεπιστήμιο της Κόστα Ρίκα, στην πρωτεύουσα Σαν Χοσέ. Ο Μιγκέλ Άνχελ Ροντρίγκες Ετσεβερία διετέλεσε πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κόστα Ρίκα από το 1998 έως το 2002 (φωτ. ΑΠΕ). Ο Άμπελ Πατσέκο εξελέγη πρόεδρος της Κόστα Ρίκα τον Απρίλιο του 2002 (φωτ. ΑΠΕ). Χαρτονόμισμα των 10.000 κολόν της Κόστα Ρίκα, που εκδόθηκε το 1997. Η Κόστα Ρίκα παράγει καφέ καλής ποιότητας, σημαντικές ποσότητες του οποίου εξάγονται στο εξωτερικό· στη φωτογραφία, αποξήρανση καφέ κοντά στη Σαν Χοσέ. Ένα από τα σημαντικότερα προϊόντα της γεωργικής παραγωγής της Κόστα Ρίκα είναι οι μπανάνες (φωτ. ΑΠΕ). Τεχνίτης που ασχολείται με τη διακόσμηση χαρακτηριστικού κάρου. Αεροφωτογραφία της πόλης Αλαχουέλα, που χρονολογείται από τον 16o αι. και βρίσκεται στην Κεντρική Κοιλάδα, το οποίο προσφέρει μεγαλύτερες δυνατότητες εγκατάστασης οικισμών. Τα ερείπια της ενοριακής εκκλησίας της Καρτάγκο. Το κέντρο της Σαν Χοσέ, πρωτεύουσας της Κόστα Ρίκα. Φωτογραφία του κόλπου της Νικόγια στην Κόστα Ρίκα, από δορυφόρο της NAΣA, τον Ιανουάριο του 1997 (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Η κορυφή του Ιραθού, του πιο ψηλού από τα ηφαίστεια που σχηματίζουν τη Meseta Central ανάμεσα στα μεγαλύτερα ύψη ολόκληρης της Κόστα Ρίκα. Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Κόστα Ρίκα Έκταση: 51.100 τ. χλμ. Πληθυσμός: 3.834.934 κάτ. (2002) Πρωτεύουσα: Σαν Χοσέ (313.262 κάτ. το 2000) Το ενεργό ηφαίστειο Αρέναλ, στην πόλη Λα Φορτούνα της Κόστα Ρίκα, αποτελεί αξιοθέατο της περιοχής και πόλο έλξης για τον τουρισμό (φωτ. ΑΠΕ).